عطاری-طب سنتی-داروی گیاهی

طب سنتی که در زبان انگلیسی به آن Traditional Medicine می گویند، به مجموعه ای از دانش، مهارت ها و شیوه های مبتنی بر تئوری ها و اعتقادات بومی مناطق مختلف گفته می شود که برگرفته از عقاید بومی و فرهنگی آن منطقه است و برای حفظ سلامتی و یا پیشگیری از بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد. این تعریف را سازمان بهداشت جهانی ارائه کرده است.
امروزه با افزایش بیماری ها در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته، سازمان بهداشت جهانی، طب سنتی را به عنوان مکمل یا طب جایگزین معرفی کرده است. این طب می تواند در کنار داروها و درمان های فعلی، جایگاه خود را داشته باشد. می توان گفت این رویکرد از ناامیدی علم پرشکی در درمان برخی بیماری ها، همچون سرطان، نشات گرفته است. بنابراین طب سنتی، به شیوه های بهداشتی، رویکردها و دانش و اعتقادات مربوط به داروهای گیاهی، حیوانی و معدنی و روش های مبتنی بر معنویت گفته می شود که برای معالجه، تشخیص، پیشگیری و بهبود بیماری ها در برخی مناطق جهان مورد استفاده قرار می گیرد.

این دانش و مهارت ها، نسل به نسل به صورت سینه به سینه منتقل می شده که البته امروزه به صورت مدون درآمده و به بخشی از فرهنگ درمانی مردم برخی کشورها تبدیل شده است. طب سنتی در آسیا به ویژه هند و چین و آفریقا بیش از دیگر مناطق برای مردم اهمیت دارد و مشکلات بهداشتی و سلامتی خود را با کمک طب سنتی و رهنمودهای آن حل می کنند.

طب سنتی چیست

طب سنتی در برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی، بخش عمده ای از مردم به دلیل نیازهای اولیه مراقبت های بهداشتی، به طب سنتی اعتماد می کنند. این طب به انواع مختلفی تقسیم می شود که هر کدام به یک منطقه در جهان مربوط می شوند. مجموعه ی طب سنتی و یا طب گیاهی، طب سنتی اروپا، طب سنتی چینی، طب کره ای، داروهای سنتی آفریقایی، یونانی، طب ایران باستان، طب اسلامی را شامل می شود که هر یک از این علوم، راهکارها و دستورالعمل های مناسب با منطقه و زیست بوم خود را ارائه داده اند.

بیشتر مواد مصرفی و داروهای این طب با استفاده از گیاهان و مواد بر گرفته از طبیعت، تهیه می شود به همین خاطر در گذشته به آن طب گیاهی هم گفته می شده اما امروزه طب گیاهی به صورت جداگانه در پزشکی جانبی جایگاه دارد.

طب سنتی ایرانی ـ اسلامی

طب سنتی ایرانی اسلامی یکی از شاخه های طب سنتی جامع است که چهار هزار سال قدمت دارد و دانشمندان بسیاری از جمله بوعلی سینا در این رشته تحقیق و طبابت کرده اند که مجموعه ای از کتاب های آنان در دانشگاه ها به عنوان منابع درسی مورد استفاده قرار می گیرد. طب سنتی ایرانی اسلامی، مبتنی بر خلقیات و خصوصیات فرد است. محققان این حوزه از طب سنتی معتقدند هر فرد دارای خلق و خوی خاص خود است که در مرحله اول باید شناسایی شود و در مراحل بعدی، درمانی متناسب با شرایط جسمانی فرد ارائه شود. خلق و خوی فرد از عواملی چون سن، جنسیت، قومیت، محیطی که در آن زندگی می کند و دیگر عوامل خارجی و داخلی، اثر می پذیرد. این عوامل باعث بروز رفتارهای متفاوت در حالا جسمانی افراد می شود و برای درمان بیماری ها باید ابتدا به روحیه ی شخص بیمار دست یافت و سپس درمان مورد نظر را ارائه داد. این سبک از طب سنتی، کاملا شخص محور است و به طبابت شخصی هم شناخته می شود.

طبع ها در طب سنتی ایرانی اسلامی چیست؟

اصول طب سنتی ایرانی اسلامی بر چهار طبیعت انسانی به نام های بلغم، صفرا، سودا و خون (دم) بنا شده که سردی و گرمی طبع هم بر آنها تاثیر می گذارد. به این چهار دسته بندی اخلاط اربعه نیز گفته می شود. طب سنتی، با توجه به مزاج افراد روی پیشگیری از بروز بیماری ها تاکید بسیاری دارد. هر کس با تشخیص مزاج خود می تواند رژیم غذایی مناسبی داشته باشد و با تغذیه سالم و متناسب با طبع، از بروز اختلال در سیستم بدنی خود جلوگیری کند. همچنین این طب معتقد است که اگر افراد، به سردی و گرمی مزاج خود توجه داشته باشند و غذایی که مصرف می کنند را با توجه به سردی و گرمی انتخاب کنند، بسیاری از مشکلات گوارشی خود به خود حل خواهد شد.

هر یک از این طبع های چهارگانه بر خلق و خو و یا حتی بر ویژگی ظاهری افراد تاثیر می گذارند و طبیبان برخی از بیماری ها را با توجه به ظاهر افراد تشخیص می دهند.

طب سنتی بیش از درمان، بر پیشگیری تاکید دارد به همین خاطر به منابعی که مصرف می شود و غذاهایی که مورد استفاده قرار می گیرد، توجه ویژه ای دارد. طبق این اصول، مواد غذایی که طبع سرد دارند، باعث سستی و بی حالی می شوند و مصرف مداوم آنها اصلا توصیه نمی شود مگر اینکه با مصلح های گرم ترکیب شوند. به طور کلی در طب سنتی ایرانی اسلامی بر این موضوع تمرکز شده که موادغذایی تفاده مورد اسباید موجب تعادل در بدن شوند و هر یک از مزاج ها برای رسیدن به این تعادل باید دستورهای متناسب با شرایط خود را عملی کنند. نکته ی قابل توجه این است که اگر در بردن فردی، میزان هر کدام از اخلاط چهارگانه در حالت تعادل باشد، او هم دارای طبع معتدل است ولی اگر به دلیل تغذیه نامناسب، ویژگی های اخلاط مختلف به یکباره در بدن پدیدار شوند، بدن از تعادل خارج شده و مستعد بروز بیماری است.

فواید استفاده از طب سنتی

همانطور که گفته شد این طب، برای درمان از منابع گیاهی و معدنی کمک می گیرد و برای پیشگیری از بیماری، روی تغذیه و پاک سازی بدن تمرکز می کند که همین موضوعات عوامل مهمی برای مقبولیت آن است. درمان های طب سنتی، مقرون به صرفه تر از داروهای معمولی است و دسترسی به آنها نیز آسان تر است.

این روش سوخت و ساز بدن را تنظیم می کند و منجر به بهبود طبیعی عملکرد بدن می شود. عوارض جانبی کمتری هم نسبت به داروهای شیمیایی دارند. با توجه به پیشرفت جوامع و افزایش مواد شیمیایی و صنعتی در چرخه ی بقا، وجود آلودگی های صنعتی ناشی از توسعه و پیشرقت محیط زندگی، بهره گرفتن از طب سنتی می تواند مفید باشد اما با این همه، همانطور که در ابتدای این مقاله گفته شد سازمان بهداشت جهانی از این روش درمانی، به عنوان طب مکمل و جایگزین نام برده است و طب سنتی بدون علم پزشکی روز، نمی تواند به درمان بیماری ها بپردازد. ضمن اینکه خوددرمانی با طب سنتی هم می تواند عوازض جانبی فراوانی برای بیمار داشته باشد.

طب سنتی، امروزه در جوامع بشری اعتباری ویژه و جایگاهی خاص دارد که به صورت فراگیر به عنوان یک علم تعبیر می شود. علمی که از یک سو ریشه در تجربیات و دانش کهن دارد و از سوی دیگر با توجه به دانش و روز افزون فرآورده های دارویی ناشی از گیاهان دارویی با جدیدترین تکنولوژی و علوم زیستی مدرن در آمیخته است.

اثرات پیش گیرانه و یا درمانی گیاه درمانی روی بسیار از اختلالات و بیماری ها در جوار علم طب، سبب شده تا اعتماد جهانیان به این علم به طور گسترده ای افزایش یافته و علاقمندان به این طب، برای درمان بسیاری از بیماری ها، در جستجوی مداوا با این روش نیز باشند. از این رو آگاهی دشتن به فواید و مراحل درمانی بسیاری از بیماری ها با روش طب سنتی (طب اسلامی) به عنوان مکمل دانش پزشکان و ایجاد شخصیتی علمی درافراد علاقمند و به ویژه متخصصین حوزه های مربوطه از جمله مزایای طب اسلامی به شمار می آید، زیرا دانش تولید و بهره برداری از گیاهان دارویی در اکثر کشورهای جهان نهادینه شده و در جوار سایر علوم پزشکی، کاربردی شده است. و این خود برای این علم که ریشه در تاریخ چند هزار ساله بشریت داشته، و در کشورهای مختلف و بنا به اعتقادات و گیاهان دارویی موجود در هر سرزمین، از این گیاهان استفاده شایسته و بهینه بعمل آمده است، افتخار بزرگی به شماره می رود.

پیشرفت تکنولوژی در فراوری گیاهان دارویی، سوابق تاریخی درمان بیماری ها در قرن های گذشته توسط دانشمندان همان دوران و تلفیق طب سنتی با طب مدرن همراه با استانداردهایی دارویی جدیدی جهان معاصر، همه و همه سبب شده اند تا علم طب گیاهی همگام با سیار علوم زیستی پیشرفته کنونی از جایگاه بسیار والایی برخوردار گردد و در آینده نیز از روند رو به رشد و بسیار موفق و شایسته ای برخودار خواهد گشت.

در اکثر داروخانه های رسمی و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی کشورمان، نیز همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، داروهایی گیاه با استاندارد طبی به فروش می رسد و مردم نیز از آن ها استقبال شایانی می کنند. و این بیانگر آن است که اگر گیاهان سنتی و طب اسلامی بصورت قانون مند و در چارچب استانداردهای علمی جهان باشد و می تواند بسیار سودمند و موفق و در حد گسترده ای از این قابلیت استفاده شود و می تواند به عنوان فرصتی طلایی برای عموم مردم باشد. ولی اگر به صورت ناآگاهانه و غیر هوشمندانه مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گیرد، به عنوان یک تهدید و تخریب در درمان نیازمندان جامعه قرار می گیرد.

سیستم در طب سنتی

تمام جهان هستی از اجزای بسیار کوچکی به نام اتم ساخته شده اند.این اتم ها در تمام اجسام ، موجودات زنده و مرده ، گیاهان ، مواد و بلا استثنا وجود دارند.این اتم ها با کنار هم قرار گرفتن باعث تشکیل یک عضو می شوند.بسته به نوع ساختار و چگونگی کنار هم قرار گرفتنشان اعضای متفاوتی تشکیل می دهند.این عضو ها با کنار هم قرار گرفتن و ایجاد ارتباط با یک دیگر باعث تشکیل اجتماعی بزرگتر می شوند.که هدف مشخصی دارند و بسته به نوع در کنار هم قرار گرفتنشان آن هدف را دنبال می کنند. به این اجتماع که دارای هدف هستند سیستم می گویند.

پس سیستم به مجموعه ای از اعضا که همگی از اجزای کوچک تری ساخته شده اند تشکیل می شود.که به صورت هماهنگ با یک دیگر در ارتباط اند و هدف خاصی را دنبال می کنند.

اگر به هر دلیلی اتفاقی برای تنها یکی از اتم ها در کل سیستم پیش بیاید به طوری که باعث اختلال در انجام فعالیت های آن اتم شود ، به دلیل اینکه تک تک اتم ها با هم در ارتباط اند ارتباط و هماهنگی کل آن عضو از بین می رود.در نتیجه ارتباط بین اعضا دچار مشکل شده و کل سیستم مختل می شود.

پس داشتن ارتباط منظم و هماهنگ در یک سیستم مستلزم بودن ارتباط منظم و هماهنگ در تک تک اجزای کوچک آن سیستم است.به زبان ساده اگر سیستمی دارای ارتباط خوب و هماهنگ بین اعضایش باشد ، آن سیستم سالم و به اصطلاح علمی در حالت تعادل است.اگر این ارتباط دچار مشکل و نا هماهنگی شود ، سیستم بیمار شده و از تعادل خارج می شود.

سیستم و بدن ما در طب سنتی

همان طور که تا کنون متوجه شده اید بدن ما و همه موجودات هم یک سیستم است ، یعنی بدن ما از اجزایی بنام عضو تشکیل شده که خود این عضو ها از اجزای کوچکتری بنام سلول ساخته شده اند.که با هم در ارتباط اند و هماهانگ با یکدیگر عمل می کنند.

مانند سیستم اگر یکی از سلول های بدن ما دچار مشکل شود ، عضو مالک آن سلول هم آسیب می بیند.چون در ارتیاطش با بقیه اعضای بدن اختلال بوجود می آید.در نتیجه کل بدن ما از حالت تعادل خارج شده و اصطلاحا بیماری بوجد آمده است.

پس هر فرد تا زمانی که ارتباط منظم و هماهنگ بین اعضای بدنش وجود دارد سالم ( در حالت تعادل ) است.و اگر به هردلیلی این ارتباط دچار بی نظمی شود بیمار ( بر هم خوردن تعادل ) نامیده می شود.

مزاج در طب سنتی چیست؟

اکنون با توجه به مطالبی که تا کنون مطالعه کردید می توان مزاج را این گونه تعریف کرد.مزاج به مجموع ویژگی های فیزیکی ، شیمیایی ، جسمی ، روحی روانی و که باعث می شوند بدن ما در تعادل کامل (سالم) به سر ببرد گفته می شود.در واقع مزاج همان حالت طبیعی بدن است که در حالت تعادل کامل قرار دارد و سلامت ما را کنترل می کند.

در نتیجه هنگامی که فردی بیمار می شود در اصل مزاج آن فرد تغییر کرده که یعنی تعادل طبیعی بدنش دچار مشکل شده است.

مزاج در طب سنتی به چهار دسته اصلی به نام های : سردی ، گرمی ، تری و خشکی و چهار دسته فرعی به نام های : سرد وتر ، سرد و خشک ، گرم و تر و گرم و خشک تقسیم بندی شده اند.

دلیل نام گذاری مزاج ها به این نام ها بر می گردد به ابتدای این مقاله که ذکر شد.بدن ما هم دقیقا از همان اتم هایی ساخنه شده که در کل اجسام موجود در جهان هستی یافت می شود.در طب سنتی به جای استفاده از واژه اتم از عنصر استفاده شده است.و جهان هستی را متشکل از چهار عنصر می داند که عبارت اند از : عنصر گرمی (آتش) ، عنصر سردی (هوا) ، عنصر تری (آب) و عنصر خشکی (خاک).

همان طور که ملاحظه می کنید طب سنتی جهان را متشکل از این چهار عنصر می داند که در نهایت بدن ما را هم شامل می شود.

پس هنگامی که گفته می شود مزاج فردی گرم است یعنی فقط تا زمانی که طبیعت و تعادل فرد در حالت گرم باشد فرد در سلامت کامل است.اگر مزاج این فرد به سردی ، خشکی و یا تری تغییر کند فرد دچار بیماری خواهد شد.

البته مزاج در بدن می تواند ترکیبی باشد.یعنی ترکیبی از سرد و خشک و یا گرم وتر و ولی هر چه که باشد ، مزاج هر فرد مانند اثر انگشت یکتا و مخصوص همان فرد است.به همین دلیل است که در طب سنتی دو نفر با بیماری مشابه دارو های متفاوت دریافت می کنند.اتفاقی که در طب مدرن نمی افتد.

در این مرحله با توجه به مطللبی که تا کنون خواندید متوجه می شوید که چرا در طب سنتی برای تشخیص بیماری از مزاج شناسی استفاده می شود.(برای اینکه حالت طبیعی و تعادل بدن فرد بیمار که همان گرمی ، سردی و می باشد را تشخیص دهند و با توجه به نوع تغییری که اتفاق افتاده آن را به حالت تعادل و سلامت بازگردانند.)

برای مزاج شناسی و اطلاعات بیشتر در مورد مزاج این مقاله را مطالعه کنید.

سلامتی کامل از دیدگاه طب سنتی حالتی است که در آن ، اعمال بدن انسان به درستی انجام شود و در حالت تعادل باشد. بیماری ، دور شدن از حالت تعادل است. در طب سنتی ، حفظ تعادل در درجه اول اهمیت قرار دارد و درمان در اولویت دوم قرار می گیرد.(برخلاف طب مدرن که درمان محور است). طبیب ها در طب سنتی، عامل حفظ تعادل و سلامتی را در تقویت طبیعت بدن می دانند.طبیعت بدن انسان به طور هوشمندانه عملکرد اعضای بدن را اداره می کند و در حالت تعادل نگه می دارد.

طبیعت بدن انسان در طب سنتی همان مزاج است.طب سنتی معتقد است که هر انسانی منحصر به فرد است و مزاج خاص خود را دارد و با آن مزاج در حالت تعادل و سلامت است.اگر مزاج او از اعتدال خارج شود مبتلا به بیماری می شود.در طب سنتی طبیب سنتی برای درمان فرد بیمار ابتدا مزاج فرد را تشخیص می دهد.سپس با توجه به نوع تغییری که در مزاج اتفاق افتاده درمان فرد را آغاز می کند.

اما در طب سنتی مزاج چگونه تغییر می کند و از حالت تعادل خارج می شود؟

علاوه بر جنسیت ، سن ، فصل ، محیط زندگی و کار و مهترین دلیل تغییر مزاج انواع خوراکی ها و نوشیدنی هایی است که ما در طول روز مصرف می کنیم.به این مسئله در ابتدای متن اشاره کردیم و گفتیم بدن ما هم جزی از جهان هستی و از همان اجرا تشکیل شده است.تنها را ورود انواع گوناگون اجرای هستی به بدن ما خوردن و آشامیدن است.به جز بدن ما سایر موجودات ، اجسام ، خوراکی ها و نوشیدنی هایی که اطراف ما هستند هم دارای مزاج خاص خود هستند.

هنگامی که ما چیزی می خوریم یا می نوشیم پس از حضم جذب بدن ما می شود و مزاج خود را به بدن ما منتقل می کند.بسته به این که مزاجشان همسان با مزاج بدن ما باشد یا متغیر باعث ثابت ماندن مزاج بدن ما درحالت تعادل یا تغییر آن و ایجاد بیماری می شود.به همین دلیل است که در طب سنتی برای درمان اکثر بیماری ها از انواع دمنوش ها و داروهای گیاهی استفاده می شود.

طب سنتی معتقد است که هر انسانی منحصر به فرد است و مزاج خاص خود را دارد و با آن مزاج سالم است و اگر مزاج او از اعتدال خارج شود مبتلا به بیماری می شود.

دیدگاه طب سنتی بر کلی نگری است.در هنگام تشخیص بیماری ، علاوه بر تشخیص عضو بیمار ، به علايم سایر اعضا نیز توجه می کند و وضعیت کل بدن را در نظر می گیرد.بنابراین درمانی را در پیش می گیرد که علاوه بر بهبودی عضو بیمار، سبب هر چه بهتر شدن وضعیت عمومی بدن فرد شود.در حالی که طب رایج و مدرن ، جزیی نگر است و تنها به عضوی از بدن که بیمارشده می پردازد که البته عواض زیاد درمان ها و ناتوانی در پیشگیری، از عوارض این جزیی نگری محسوب می شود.

با توجه به تعریف سیستم که قبلا گفته شد یک مثال ساده را با هم برسی می کنیم.یک خودرو را به عنوان یک سیستم کلی فرض کنید.این خودرو روشن نمی شود.پس از برسی مشخص می شود که مشکل در کابل انتقال برق به شمع های موتور می باشد.اینجا دو رویکرد می توان به این مشکل داشت.

۱) طب مدرن با جایگزین کردن کابل سالم انتقال برق مشکل را برطرف می کند و خودرو روشن می شود اما احتمال این که این اتفاق دوباره بیافتد زیاد است.

۲)طب سنتی در طب سنتی ابتدا یک سوال مطرح می شود.چرا کابل انتقال برق خراب شده است؟ در طب سنتی با دیدگاه کل نگری به سیستم این عیب را ناشی از خرابی دیگر اجزای خودرو می داند.با مزاج شناسی در می یابد که این خودرو دارای نوسانات برق در باتری می باشد.با حل مشکل نوسانات برق خودرو نه تنها خودرو روشن می شود بلکه دیگر این اتفاق نخواهد افتاد.

پس اگر برای درمان ریزش موهای خود به طبیب سنتی مراجعه کردید و متوجه بیماری در کبد خود شدید اصلا تعجب نکنید.!

طب سنتی درمان همیشگی

مهمترین اصل درمان به روش طب سنتی تغییر شیوه زندگی افراد به تعادل و سلامت کامل است.با درمان بیماری هایتان به روش طب سنتی علاوه بر درمان عضو بیمار تعادل و سلامت همیشگی متناسب با مزاجتان را درخواهید یافت.

اگر این مقاله برایتان مفید بود و توانست اندکی شما را با طب سنتی آشنا کند لطفا آن را به اشتراک بگذارید و در گروه تلگرام ما عضو شوید.

گیاه دارویی (Medicinal Plants): به گیاهی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم تمام یا اجزایی از آن به صورت تازه یا خشک شده و یا مواد موثره استخراجی از آن به منظور

اثرات بهداشتی،پیشگیری و درمانی در بدن انسان، حیوانات و دیگر گیاهان به کار می رود، گیاه دارویی گفته می شود.

هدف اصلی طب سنتی در سیستم درمانی چیست؟

طب سنتی، حرفه مقدسی است، چون ما داریم برای درمان از گیاهان داروی استفاده می کنیم. اگر این حرفه درست جا بیفته، خیلی از مراجعاتی که ما داریم در زمینه داروهای شیمیایی، انشاءالله کنار گذاشته خواهد شد. چون واقعا خیلی از این بیماری هایی که ما داریم، نیاز به مصرف داروهای شیمیایی ندارند، با یک سری پرهیزات و توصیه های غذایی ما می توانیم بیماری ها را درمان بکنیم. و من این رو خدمت شما می گویم که اصلا ۸۰ درصد وظیفه طب سنتی، پیشگیری است. یعنی طب سنتی آمده است که نگذارد مردم اصلا بیمار بشوند. بعد اگر بیمار شدند، با یک سری تجویزات ساده و مصرف داروهای طب سنتی گیاهی ساده بتوانیم آن بیماری را برطرف بکند و سلامتی را به مردم برگردوند. پس یک طبیب، یک حکیم طب سنتی و یک عطار، باید در کنار تجویز دارو، پرهیزات لازم را که مردم چی بخورند و چی نخورند رو هم به بیماراش بگوید برای همین در قدیم یک حکیم طب سنتی، نهایت روزی ۵ نفر تا ۱۰ نفر رو تجویز می کرد. بیش از آن حق نداشت تجویز بکنه، درمان بکنذ مردم را. ولی شما الان میبینید بعضی جا ها،در جلوی همین عطاری ها و فروشگاه های طب سنتی مردم صف کشیدند. یک حکیم طب سنتی ممکن است روزی ۴۰ تا۵۰ نفر را و درمان بکند که این مغایر با رسالت طب سنتی درست نیست.